Test prywatnego inwestora to narzędzie pomagające w ocenie zgodności udzielanej pomocy publicznej z przepisami Unii Europejskiej. Ma na celu sprawdzenie, czy dana transakcja lub inwestycja realizowana przez państwo lub jego jednostki jest przeprowadzana na warunkach, które zaakceptowałby również prywatny inwestor działający na zasadach rynkowych. W przypadku, gdy działanie państwa nie spełnia kryteriów rynkowych, może zostać uznane za niezgodne z unijnymi regulacjami dotyczącymi konkurencji i pomocy publicznej.
Fundamentem UE jest zasada społecznej gospodarki rynkowej, opartej na zrównoważonym wzroście gospodarczym i wysokiej konkurencyjności. W celu realizacji tej zasady UE ustawiła rynek wewnętrzny. Państwa członkowskie Unii mają prawo do kształtowania swojej wewnętrznej polityki gospodarczej z poszanowaniem zasady otwartej gospodarki rynkowej oraz z wolną konkurencją między państwami członkowskimi.
Wsparcie przez państwo warunków prowadzenia działalności gospodarczej nie oznacza automatycznego naruszenia zasady swobody działalności gospodarczej państwa członkowskiego. Jednakże polityka gospodarcza państwa mająca na celu udzielenie wsparcia nie powinna naruszać zasad wolnego rynku w ramach rynku wewnętrznego UE.
Wszelka pomoc podmiotu publicznego przyznawana bezpośrednio lub pośrednio na rzecz prywatnego inwestora lub wierzyciela, niezależnie od formy, który sprzyja niektórym przedsiębiorstwom lub sprzyja produkcji niektórych towarów, jest uznawana za niezgodną z rynkiem wewnętrznym, w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi, przez co stanowi pomoc publiczną, o której mowa w art. 107 ust. 1 TFUE.
Nie każdy rodzaj wsparcia stanowi pomoc publiczną. Wsparcie przedsiębiorcy z zasobu publicznego nie narusza wspólnotowej zasady uczciwej konkurencji, jeżeli inwestor publiczny pełni rolę inwestora prywatnego, tzn. spełnia test prywatnego wierzyciela lub prywatnego inwestora, zwany również testem prywatnego podmiotu gospodarczego działającego w warunkach gospodarki rynkowej.
Wykonanie testu prywatnego inwestora ma na celu określenie czy mimo charakteru publicznego udzielonego wsparcia podmiot publiczny zachował się w ten sam sposób, jak inwestor albo dłużnik w warunkach rynkowych.
Test prywatnego inwestora może być spełniony, jeżeli udzielane wsparcie ma na celu ociągnięcie zysku, a nie ochronę miejsc pracy albo realizowanie innej polityki socjalnej i nie jest przy tym wątpliwe uzyskanie zysku, choćby w długiej perspektywie czasowej, przy uwzględnieniu wielkości udziału w przedsiębiorstwie oraz stopy zysku przedsiębiorstwa na danym rynku.
Inwestycja może zostać uznana za rentowną, nawet jeśli przynosi niewielki zysk, jeżeli inwestor w oparciu o dane wykaże, że koszty likwidacji przedsiębiorstwa korzystającego ze wsparcia publicznego, w wypadku jego braku, byłyby wyższe niż koszty inwestycji.
Przeprowadzenie testu prywatnego inwestora ma na celu udzielenie odpowiedzi czy udzielenia wsparcia publicznego dokonano na warunkach rynkowych. Test prywatnego inwestora określa czy podmioty sektora publicznego zachowują się jak podmioty sektora prywatnego na danym rynku. W wypadku rynków zmonopolizowanych albo nowo zliberalizowanych niemających jeszcze charakteru konkurencyjnego konieczna jest projekcja obiektywnych i mierzalnych kryteriów zachowania potencjalnych uczestników tego rynku.
W sytuacji, w której państwo członkowskie występuje w roli akcjonariusza i władzy publicznej, test prywatnego inwestora pozwala na dokonanie oceny kwestii, czy takie same działania zostałoby podjęte w warunkach rynkowych przez inwestora prywatnego znajdującego się w tej sytuacji. Test prywatnego inwestora pozwala określić korzyści i zobowiązania związane z sytuacją podmiotu publicznego jako akcjonariusza, z pominięciem korzyści i zobowiązań, które wiążą się z jego statusem jako podmiotu władzy publicznej.
W przypadku gdy państwo dopuszcza się udzielenia wsparcia ze środków publicznych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym podmiotom lub produkcji niektórych towarów, to taka pomoc stanowi pomoc publiczną. O takiej pomocy publicznej, która jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi mówimy jako o niedozwolonej pomocy publicznej.
Skorzystaj z naszej wiedzy i porozmawiaj z doświadczonym specjalistą.
Zapytaj o wycenę przedsiębiorstwa
Obowiązek przeprowadzenia testu prywatnego inwestora ma na celu weryfikację czy dane wsparcie państwa (podmiotu publicznego) nie stanowi niedozwolonej pomocy publicznej tj. zakłócającej reguły wolnego rynku. Ma na celu ocenę działań podejmowanych przez podmiot finansujący, będący podmiotem publicznym, w oparciu o którą możliwe jest udzielenie odpowiedzi stwierdzającej czy dana pomoc nie stanowi niedozwolonej pomocy publicznej (art. 140, ust. 1 pkt. 1 Prawo restrukturyzacji).
Zgodnie z art. 140 Prawo restrukturyzacyjne, jeżeli w postępowaniu restrukturyzacyjnym może dojść do udzielenia przedsiębiorcy przez państwo lub przy użyciu zasobów państwowych wsparcia w jakiejkolwiek formie, w szczególności przez zmniejszenie, w drodze układu, wysokości zobowiązań, rozłożenie spłaty na raty, odroczenie terminu wykonania zobowiązań lub zawieszenie, z mocy prawa lub w oparciu o postanowienie sądu lub sędziego – komisarza, postępowań egzekucyjnych prowadzonych w celu dochodzenia wierzytelności, udzielenie pożyczek, kredytów, poręczeń lub gwarancji plan restrukturyzacyjny musi zawierać: test prywatnego inwestora lub test prywatnego wierzyciela.
Test przeprowadza się zarówno w sytuacji bezpośredniego i pośredniego wsparcia państwa w ramach transakcji za pośrednictwem podmiotu publicznego (tj. państwo, gmina, inna jednostka samorządowa, podmioty gospodarcze należące do tych jednostek). Test prywatnego inwestora lub wierzyciela przeprowadza się niezależnie od charakteru transakcji.
Test przeprowadza się także, jeżeli wsparcie udzielone przez państwo dotyczyło transakcji podwyższenia kapitału, czy udzielenia pożyczki, kredytu, poręczenia czy udzielenia gwarancji, a wsparcia dokonał inwestor publiczny oraz istnieje przypuszczenie, że dana pomoc państwa nosi cechy niedozwolonej pomocy publicznej, o której mowa w art. 107 Traktatu. Wprowadzone regulacje pozwalają sądom i organom pozasądowym uczestniczącym w postępowaniu restrukturyzacyjnym określić czy przyjęcie propozycji układowych nosi znamiona niedozwolonej pomocy publicznej.
Rozwiązania wprowadzone ustawą prawo restrukturyzacyjne umożliwiają wierzycielom określić stopień zaspokojenia roszczeń w zależności od procesu. To z kolei pozwala na wybór postępowania między postępowaniem upadłościowo-likwidacyjnym a procesem restrukturyzacyjnym.
Usługi przeprowadzenia testu prywatnego inwestora umożliwiają udzielenia odpowiedzi, czy w danej sytuacji w ramach udzielonej pomocy publicznej nie doszło do naruszenia zasad konkurencji. Wybór takiego podmiotu powinien być dokonany na zasadach rynkowych.
Analizy w ramach testu prywatnego inwestora powinny udzielić odpowiedzi na pytanie, czy podmiot publiczny działających jako inwestor, dokonując danej inwestycji działał na zasadach rynkowych tj. tak jak podmiot prywatny. Test prywatnego inwestora pozwala określić czy dana pomoc stanowi pomoc publiczną, o której mowa w art. 107 Traktatu. Test prywatnego inwestora musi zawierać następujące dane:
Państwo działając jako inwestor powinno podjąć decyzje poprzez obliczenie takich wartości jak – przewidywany poziom zwrotu z zaangażowanego kapitału, średni poziom zwrotu z zaangażowanego kapitału porównywalnych inwestycji, powoduje konieczność oszacowania wielu wskaźników finansowych liczonych na podstawie prognozowanych wyników, np.: wartość bieżąca netto (NPV) czy wewnętrzna stopa zwrotu (IRR).
W przypadku gdy transakcja wiąże się z emisją kapitału test prywatnego inwestora powinien zawierać wycenę przedsiębiorstwa. Wycena przedsiębiorstwa służy ocenie czy objęcie kapitału następuje według wartości rynkowej – nie stanowi pomocy publicznej. W takiej sytuacji pierwszym etapem jest wycena inwestora prywatnego, metodą dochodową lub rynkową, a następnie porównanie otrzymanej wyceny akcji lub udziałów z propozycją inwestycyjną przy zachowaniu warunku porównywalności inwestycji (analiza porównawcza).
Jeżeli test prywatnego inwestora jest pozytywny wówczas wsparcie inwestora prywatnego przez podmiot publiczny następuje na analogicznych warunkach, jak od prywatnych podmiotów, to oznacza, że nie mamy do czynienia z pomocą publiczną. Testy prywatnego inwestora wykonujemy zarówno dla rozwiniętych przedsiębiorstw, jak i dla startupów.
Test prywatnego inwestora i test prywatnego wierzyciela to narzędzia stosowane w prawie europejskim do oceny zgodności interwencji państwa z zasadami rynkowymi. Test prywatnego inwestora ma na celu sprawdzenie, czy państwowa inwestycja w przedsiębiorstwo byłaby podjęta przez prywatnego inwestora w podobnych warunkach. Jeżeli przewidywana stopa zwrotu oraz zasady inwestycji odpowiadają tym, na które zdecydowałby się podmiot prywatny, nie ma mowy o niedozwolonej pomocy publicznej.
Z kolei test prywatnego wierzyciela ocenia działania państwa w roli wierzyciela przedsiębiorstwa. Sprawdza, czy prywatny wierzyciel w takich samych okolicznościach podjąłby podobne decyzje, np. o restrukturyzacji długu lub odroczeniu płatności. Jeśli państwo działa tak, jak prywatny wierzyciel, nie dochodzi do zaburzenia konkurencji.
Oba testy są stosowane w celu zapobiegania sytuacjom, w których działania państwa niesprawiedliwie wspierają określone podmioty, naruszając zasady rynkowej konkurencji.
Warunkiem wykorzystania testu, jako elementu planu restrukturyzacyjnego jest jego wiarygodność. Test uznaje się wiarygodny, jeżeli został przeprowadzony w oparciu o następujące etapy badawcze wraz z odpowiednio dobranymi narzędziami badawczymi:
W praktyce gospodarczej może wystąpić sytuacja, w której podmiot finansujący może występować zarówno w roli prywatnego inwestora, jak i prywatnego wierzyciela, w takiej sytuacji należy wykonać zarówno test prywatnego inwestora, jak i test prywatnego wierzyciela.
