Test prywatnego inwestora i wierzyciela

Spis treści

Test prywatnego inwestora

Test prywatnego inwestora/wierzyciela – zagadnienia wprowadzające

Fundamentem UE jest zasada społecznej gospodarki rynkowej, opartej na zrównoważonym wzroście gospodarczym i wysokiej konkurencyjności. W celu realizacji tej zasady UE ustawiła rynek wewnętrzny. Państwa członkowskie Unii mają prawo do kształtowania swojej wewnętrznej polityki gospodarczej z poszanowaniem zasady otwartej gospodarki rynkowej oraz z wolną konkurencją między państwami członkowskimi.

Wsparcie przez państwo warunków prowadzenia działalności gospodarczej nie oznacza automatycznego naruszenia zasady swobody działalności gospodarczej państwa członkowskiego. Jednakże polityka gospodarcza państwa mająca na celu udzielenie wsparcia nie powinna naruszać zasad wolnego rynku w ramach rynku wewnętrznego UE.

Wszelka pomoc podmiotu publicznego przyznawana bezpośrednio lub pośrednio na rzecz prywatnego inwestora lub wierzyciela, niezależnie od formy, który sprzyja niektórym przedsiębiorstwom lub sprzyja produkcji niektórych towarów, jest uznawana za niezgodną z rynkiem wewnętrznym, w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi przez co stanowi pomoc publiczną, o której mowa w art. 107 ust. 1 TFUE.

Nie każdy rodzaj wsparcia stanowi pomoc publiczną. Wsparcie przedsiębiorcy z zasobu publicznego nie narusza wspólnotowej zasady uczciwej konkurencji, jeżeli inwestor publiczny pełni rolę inwestora prywatnego, tzn. spełnia test prywatnego wierzyciela lub prywatnego inwestora, zwany również testem prywatnego podmiotu gospodarczego działającego w warunkach gospodarki rynkowej.

Wykonanie testu prywatnego inwestora ma na celu określenie czy mimo charakteru publicznego udzielonego wsparcia podmiot publiczny zachował się w ten sam sposób, jak inwestor albo dłużnik w warunkach rynkowych.

Test prywatnego inwestora lub wierzyciela może być spełniony, jeżeli udzielane wsparcie ma na celu ociągnięcie zysku, a nie ochronę miejsc pracy albo realizowanie innej polityki socjalnej i nie jest przy tym wątpliwe uzyskanie zysku, choćby w długiej perspektywie czasowej, przy uwzględnieniu wielkości udziału w przedsiębiorstwie oraz stopy zysku przedsiębiorstwa na danym rynku.

Inwestycja może zostać uznana za rentowną nawet jeśli przynosi niewielki zysk, jeżeli inwestor w oparciu o dane wykaże, że koszty likwidacji przedsiębiorstwa korzystającego z wsparcia publicznego, w wypadku jego braku, byłyby wyższe niż koszty inwestycji.

Przeprowadzenie testu prywatnego inwestora ma na celu udzielenie odpowiedzi czy udzielenia wsparcia publicznego dokonano na warunkach rynkowych. Test prywatnego inwestora określa czy podmioty sektora publicznego zachowują się jak podmioty sektora prywatnego na danym rynku. W wypadku rynków zmonopolizowanych albo nowo zliberalizowanych, nie mających jeszcze charakteru konkurencyjnego, konieczna jest projekcja obiektywnych i mierzalnych kryteriów zachowania potencjalnych uczestników tego rynku.

W sytuacji w której państwo członkowskie występuje w roli akcjonariusza i władzy publicznej, test prywatnego inwestora pozwala na dokonanie oceny kwestii, czy takie same działania zostałoby podjęte w warunkach rynkowych przez inwestora prywatnego znajdującego się w tej sytuacji. Test prywatnego inwestora pozwala określić korzyści i zobowiązania związane z sytuacją podmiotu publicznego jako akcjonariusza, z pominięciem korzyści i zobowiązań, które wiążą się z jego statusem jako podmiotu władzy publicznej.

Regulacje wprowadzone ustawą z dnia 1 stycznia 2016 r. Prawo Restrukturyzacyjne stwarzają nowe możliwości wyjścia przedsiębiorstwa z trudnej sytuacji, w tym także z wykorzystaniem środków publicznych. W przypadku uczestnictwa podmiotów publicznych w transakcji restrukturyzacji konieczny jest test prywatnego inwestora lub test prywatnego wierzyciela. Obowiązek ich przeprowadzenia wynika z konieczności analizy czy dane wsparcie ze środków publicznych odbywa się na warunkach rynkowych i czy nie stanowi niedozwolonej pomocy publicznej.

W przypadku gdy państwo dopuszcza się udzielenia wsparcia ze środków publicznych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym podmiotom lub produkcji niektórych towarów, to taka pomoc stanowi pomoc publiczną. O takiej pomocy publicznej, która jest niezgodna z rynkiem wewnętrznym w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między państwami członkowskimi mówimy jako o niedozwolonej pomocy publicznej.

Obowiązek przeprowadzenia testu prywatnego wierzyciela oraz testu prywatnego inwestora ma na celu weryfikację czy dane wsparcie państwa (podmiotu publicznego) nie stanowi niedozwolonej pomocy publicznej tj. zakłócającej reguły wolnego rynku.

Test prywatnego wierzyciela przeprowadza się jeżeli w postępowaniu restrukturyzacyjnym danego przedsiębiorstwa dopuszcza się finansowanie dłużnika ze środków publicznych w jakiejkolwiek formie. Test określa czy wierzyciel publiczny zachowuje się jak prywatny działający w normalnych warunkach rynkowych. Czynności te są niezbędne do przeprowadzenia oceny czy podczas udzielenia wsparcia nie doszło do niedozwolonej pomocy publicznej.

Test prywatnego inwestora ma na celu ocenę działań podejmowanych przez podmiot finansujący, będący podmiotem publicznym, w oparciu o którą możliwe jest udzielenie odpowiedzi stwierdzającej czy dana pomoc nie stanowi niedozwolonej pomocy publicznej (art. 140, ust. 1 pkt. 1 Prawo restrukturyzacji).

Zgodnie z art. 140 Prawo restrukturyzacyjne, jeżeli w postępowaniu restrukturyzacyjnym może dojść do udzielenia przedsiębiorcy przez państwo lub przy użyciu zasobów państwowych wsparcia w jakiejkolwiek formie, w szczególności przez zmniejszenie, w drodze układu, wysokości zobowiązań, rozłożenie spłaty na raty, odroczenie terminu wykonania zobowiązań lub zawieszenie, z mocy prawa lub w oparciu o postanowienie sądu lub sędziego – komisarza, postępowań egzekucyjnych prowadzonych w celu dochodzenia wierzytelności, udzielenie pożyczek, kredytów, poręczeń lub gwarancji plan restrukturyzacyjny musi zawierać: test prywatnego inwestora lub test prywatnego wierzyciela. Test przeprowadza się zarówno w sytuacji bezpośredniego jak i pośredniego wsparcia państwa w ramach transakcji za pośrednictwem podmiotu publicznego (tj. państwo, gmina, inna jednostka samorządowa, podmioty gospodarcze należące do tych jednostek). Test prywatnego inwestora lub wierzyciela przeprowadza się niezależnie od charakteru transakcji. Test przeprowadza się także jeżeli wsparcie udzielone przez państwo dotyczyło transakcji podwyższenia kapitału, czy udzielenia pożyczki, kredytu, poręczenia czy udzielenia gwarancji, a wsparcia dokonał inwestor publiczny oraz istnieje przypuszczenie że dana pomoc państwa nosi cechy niedozwolonej pomocy publicznej, o której mowa w art. 107 Traktatu. Wprowadzone regulacje pozwalają sądom i organom pozasądowym uczestniczącym w postępowaniu restrukturyzacyjnym określić czy przyjęcie propozycji układowych nosi znamiona niedozwolonej pomocy publicznej. Rozwiązania wprowadzone ustawą prawo restrukturyzacyjne umożliwiają wierzycielom określić stopień zaspokojenia roszczeń w zależności od procesu. To z kolei pozwala na wybór postępowania między postępowaniem upadłościowo – likwidacyjnym, a procesem restrukturyzacyjnym.

Usługi przeprowadzenia testu prywatnego inwestora/wierzyciela umożliwiają udzielenia odpowiedzi, czy w danej sytuacji w ramach udzielonej pomocy publicznej nie doszło do naruszenia zasad konkurencji. Usługi w tym zakresie powinny być wykonane przez niezależny, profesjonalny podmiot zewnętrzny o uznanej pozycji na rynku świadczonych usług. Wybór takiego podmiotu powinien być dokonany na zasadach rynkowych.

Test prywatnego wierzyciela

Analizy w tym zakresie pozwalają udzielić odpowiedzi na pytanie, czy w przypadku finansowania podmiotów gospodarczych w formie dłużnej, podmiot publiczny zachował się jak wierzyciel prywatny. Zgodnie z art. 140 ust. 3 ustawy prawo restrukturyzacyjne, test prywatnego wierzyciela musi zawierać następujące elementy:

  1. Informację o przewidywanym stopniu zaspokojenia poszczególnych wierzycieli publicznoprawnych w ramach wykonania układu. Zakres informacji powinien umożliwiać dokonanie oceny czy państwo jako wierzyciel publiczny zachowuje się w danym przypadku jak prywatny, tj. działający w normalnych warunkach rynkowych. Pozyskane dane powinny umożliwiać dokonanie oceny zarówno na etapie planowanego postępowania restrukturyzacyjnego, jak i w trakcie oraz w ramach wykonywania układu. Dane powinna zawierać w szczególności: określenie wysokości objętych układem zobowiązań dłużnika wobec poszczególnych wierzycieli publicznoprawnych, treść propozycji układowych wobec poszczególnych wierzycieli publicznoprawnych;
  2. Informację o przewidywanym stopniu zaspokojenia poszczególnych wierzycieli publicznoprawnych w postępowaniu upadłościowym, które byłoby prowadzone wobec dłużnika. Informacja ta powinna zawierać dane będące podstawą oceny działań wierzyciela publicznego planowanych w postępowaniu restrukturyzacyjnym jak i w trakcie oraz w ramach wykonywania układu umożliwiające stwierdzenie, czy wierzyciel publiczny zachowuje się w danym przypadku jak prywatny, tj. działający w normalnych warunkach rynkowych. Zgromadzone dane powinny umożliwić udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy prywatny zaakceptowałby przewidziane w propozycjach układowych warunki spłaty zobowiązań, tj. informacje dotyczące wartości majątku dłużnika ze wskazaniem obciążeń, szacunkowe dane dotyczące wysokość kosztów postępowania upadłościowego, wskazanie kategorii, w której byliby zaspokajani poszczególni wierzyciele publicznoprawni w postępowaniu upadłościowym;
  3. Ocenę, czy wierzytelności wierzyciela publicznoprawnego będą zaspokojone w większym stopniu w przypadku zawarcia i wykonania układu, czy w postępowaniu upadłościowym (Art. 140 ust. 3 Prawo restrukturyzacyjne).

Reasumując, zasadniczym celem testu prywatnego wierzyciela jest określenie czy zaproponowane warunki są racjonalne oraz czy prywatny wierzyciel zaakceptowałby zaproponowane warunki układowe, co do spłaty zobowiązania. Oznacza to, że test powinien zawierać informacje o wysokości zobowiązań publicznoprawnych objętych układem wobec pojedynczych wierzycieli, a także treści propozycji układowych wobec każdej z ich grup. Przewidywany stopień zaspokojenia wierzycieli powinien opierać się na:

  • wartości majątku wraz ze wskazaniem obciążeń i podaniem jego wartości obliczonej za pomocą wyceny likwidacyjnej,
  • przewidywaną wysokość kosztów postępowania upadłościowego z rozbiciem na koszty rozwiązania stosunku pracy z zatrudnionymi pracownikami,
  • koszty archiwizacji dokumentów,
  • zabezpieczenia majątku,
  • koszty sprzedaży,
  • wynagrodzenia syndyka i osób przez niego zatrudnionych (Zimmerman, P. (2016). Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Warszawa: C.H. Beck, s. 1307 – 1308).

Jeżeli z przeprowadzonego testu prywatnego wierzyciela wynika, że podmiot publiczny zachowuje się analogicznie jak podmiot prywatny (pozytywny wynik testu) to oznacza to, że dana pomoc nie stanowi pomocy publicznej, o której mowa w art. 107 Traktatu. 

Etapy testu prywatnego wierzyciela

Test może być wykorzystany, jako elementu planu restrukturyzacyjnego jeżeli jest wiarygodny. Test uznaje się wiarygodny, jeżeli przeprowadzony został zgodnie z następującymi etapami badawczymi oraz zawiera odpowiednio dobrane narzędzia badawcze:

  1. Określenie wszystkich wierzytelności, które mają być objęte układem, wraz z określeniem ich charakteru: wierzytelności publicznoprawne, wierzytelności zabezpieczone rzeczowo, jak i pozostałe wierzytelności,
  2. Ustalenie i przyporządkowanie wierzytelności do odpowiednich kategorii,
  3. Ustalenie propozycji układowych dla wierzyciela publicznoprawnego,
  4. Wycena posiadanego majątku wykazanego w spisie inwentarzowym oraz jego wycena za pomocą jednej z metod likwidacyjnych,
  5. Określenie kosztów postępowania w przypadku ogłoszenia przez sąd upadłości, w przypadku gdyby nie doszło do przyjęcia propozycji układowych (Edyta Piątek, Magdalena Konat-Staniek, Pomoc publiczna w ramach postępowania restrukturyzacyjnego – test prywatnego wierzyciela na przykładzie spółki z o.o w restrukturyzacji, Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia nr 5/2017 (89), cz. 1, s. 247–256)

Test prywatnego inwestora

Analizy w ramach testu prywatnego inwestora powinny udzielić odpowiedzi na pytanie, czy podmiot publiczny działających jako inwestor dokonując danej inwestycji działał na zasadach rynkowych tj. tak jak podmiot prywatny. Test prywatnego inwestora pozwala określić czy dana pomoc stanowi pomoc publiczną, o której mowa w art. 107 Traktatu. Test prywatnego inwestora musi zawierać następujące dane:

  1. dotyczące przewidywanego poziomu zwrotu z zaangażowanego kapitału, określonym na podstawie oprocentowania zawartego w umowie kredytu lub pożyczki udzielonego przez podmiot publiczny (państwo);
  2. dotyczące średniego poziomu zwrotu z zaangażowanego kapitału porównywalnych inwestycji, ustalonego na podstawie badania rynku finansowego;
  3. związane z przewidywanym poziomie ryzyka towarzyszącego inwestycji, zwłaszcza analizy w zakresie: ryzyka indywidualnego przypisanego do poszczególnych dłużników i związanego z ich kondycją finansową, ryzyka związanego z podjęciem danej inwestycji z uwzględnieniem ryzyka branżowego, a także zmianą kursów i regulacji prawno – podatkowych.
  4. związane z średnim poziomem ryzyka porównywalnych inwestycji z uwzględnieniem ryzyka ogólnego, branżowego i indywidualnego (Zimmerman, P. (2016) . Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Warszawa: C.H. Beck, s. 1308– 1309).

Państwo działając jako inwestor powinno podjąć decyzje poprzez obliczenie takich wartości jak: przewidywany poziom zwrotu z zaangażowanego kapitału, średni poziom zwrotu z zaangażowanego kapitału porównywalnych inwestycji, powoduje konieczność oszacowania wielu wskaźników finansowych liczonych na podstawie prognozowanych wyników, np.: Wartość bieżąca netto (NPV) czy wewnętrzna stopa zwrotu (IRR).

Dodatkowo w przypadku gdy transakcja wiąże się z emisją kapitału test prywatnego inwestora powinien zawierać wycenę przedsiębiorstwa. Wycena przedsiębiorstwa służy ocenie czy objęcie kapitału następuje według wartości rynkowej, tj. nie stanowi pomocy publicznej. W takiej sytuacji pierwszym etapem jest wycena inwestora prywatnego, metodą dochodową lub rynkową a następnie porównanie otrzymanej wyceny akcji lub udziałów z propozycją inwestycyjną przy zachowaniu warunku porównywalności inwestycji (analiza porównawcza).

Jeżeli test prywatnego inwestora jest pozytywny wówczas wsparcie inwestora prywatnego przez podmiot publiczny następuje na analogicznych warunkach, jak od prywatnych podmiotów, to oznacza, że nie mamy do czynienia z pomocą publiczną. Testy prywatnego inwestora wykonujemy zarówno dla rozwiniętych przedsiębiorstw, jak i dla startupów.

Etapy testu prywatnego inwestora

Warunkiem wykorzystania testu, jako elementu planu restrukturyzacyjnego jest jego wiarygodność. Test uznaje się wiarygodny, jeżeli został przeprowadzony w oparciu o następujące etapy badawcze wraz z odpowiednio dobranymi narzędziami badawczymi:

  1. Określenie rodzaju transakcji, np. dokapitalizowanie, gwarancje, pożyczki, inne rodzaje,
  2. Zbadanie zgodności transakcji z warunkami zaistnienia pomocy publicznej określonymi w komunikacie Komisji Europejskiej,
  3. Zbadanie zgodności transakcji z warunkami wstępnymi zastosowania TPI (oczekiwanie zwrotu z interwencji, nacisk na efekty, działanie państwa w roli „ekonomicznego operatora”, analiza ex ante),
  4. Dobór odpowiedniej głównej metody badawczej na podstawie zaleceń komisji sformułowanych w komunikacie: zawiadomienie komisji w sprawie pojęcia pomocy państwa w rozumieniu art. 107 ust. 1 TFUE,
  5. Przeprowadzenie szczegółowego badania zgodnie z zaleceniami komisji,
  6. Prezentacja wyników badań (Maciej Cieślukowski, Znaczenie testu prywatnego inwestora w ocenie efektywności inwestycji publicznych, Ekonomiczne Problemy Usług nr 4/2017 (129), s. 66 – 76)
Zalety i wady testu prywatnego inwestora

W praktyce gospodarczej może wystąpić sytuacja, w której podmiot finansujący może występować zarówno w roli prywatnego inwestora jak i prywatnego wierzyciela, w takiej sytuacji należy wykonać zarówno test prywatnego inwestora jak i test prywatnego wierzyciela.  

    Zapytaj o wycenę






    Tagi: test prywatnego inwestora, test prywatnego wierzyciela,