Wycena wartości opłaty licencyjnej znaku towarowego 

Wprowadzenie

W dzisiejszym globalnym środowisku biznesowym, w którym marki stają się kluczowym elementem sukcesu, znaczenie praw własności intelektualnej, w tym znaków towarowych, nie może być niedoceniane. Znaki towarowe stają się wizytówką firm, reprezentując ich wartość, reputację i wyróżniając je na tle konkurencji. Jednakże, wraz z rozwojem gospodarki opartej na wiedzy, coraz częściej dochodzi do sytuacji, w których firmy decydują się na licencjonowanie swoich znaków towarowych, aby wykorzystać ich potencjał na nowych rynkach lub w nowych sektorach. W takich sytuacjach kluczową rolę odgrywa wycena wartości opłaty licencyjnej znaku towarowego, a biegły rzeczoznawca jest nieodłącznym elementem tego procesu.

Znaki towarowe stanowią w Polsce jeden z fundamentalnych aspektów ochrony własności intelektualnej przedsiębiorstw. Odgrywają one kluczową rolę w budowaniu marki, pozycji rynkowej przedsiębiorstwa. Mogą być one również przedmiotem umów licencyjnych, dzięki którym uprawniony ze znaku towarowego może uzyskiwać dodatkowe przychody z tytułu opłat licencyjnych.

W niniejszym artykule przybliżone zostanie pojęcie znaku towarowego, umów oraz rodzajów licencji i powiązanych z nimi opłat licencyjnych. Artykuł koncentruje się na istocie i znaczeniu prawidłowej wyceny znaku towarowego celem adekwatnego ustalenia opłaty licencyjnej na potrzeby umowy licencji, a w konsekwencji na umożliwienie uprawnionemu ze znaku towarowego uzyskania rozsądnej i rynkowej wartości opłaty licencyjnej.

Znak towarowy

Problematyka znaków towarowych, tj. ich rejestracji oraz ochrony jest domeną przede wszystkich ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (dalej: PWP). Zgodnie z art. 120 ust. 1 PWP Znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony. Ustęp 2 przywołanej podstawy prawnej precyzuje dodatkowo, że znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk. Powyższy katalog nie jest katalogiem zamkniętym. Obecnie w obrocie można odnaleźć także inne formy znaku towarowego nie wskazane expressis verbis w treści art. 120 ust. 2 PWP. Należą do nich np. znaki multimedialne, deseń, gesty, znaki dotykowe.

Determinantą uznania danego oznaczenia za znak towarowy jest tzw. abstrakcyjna zdolność odróżniania, czyli umożliwienie odróżniania podobnych towarów pod względem ich pochodzenia. Ponadto, znak towarowy musi być niezależny (oddzielony) od produktu, który jest nim sygnowany. Jest to tzw. samodzielność znaku towarowego. Sam towar lub część składowa (w tym jego funkcjonalność lub właściwość) nie mogą być znakiem towarowym. Co istotne, znak towarowy musi być łatwo postrzegalny dla odbiorców i umożliwiać odbiorcom jednoznaczną identyfikację przedsiębiorcy, który się nim posługuje.

Tytułem przykładu, aktualnie bezspornym jest odróżnienie znaków towarowych Pepsi od Coca-Cola. Pomimo tego, że każdy z tych znaków sygnuje podobny produkt (napój gazowany) to jednak dzięki umieszczeniu ich na butelce lub puszcze każdy konsument jest w stanie w sposób bezsprzeczny zidentyfikować producenta.

Na znak towarowy, po zarejestrowaniu go w Urzędzie Patentowym RP, przyznaje się uprawnionemu prawo ochronne. Prawo ochronne gwarantuje uprawnionemu prawo wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (vide art. 153 ust. 1 PWP). Prawo to przysługuje przez 10 lat od daty zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym, które może być przedłużane o kolejne 10-cio letnie okresy (art. 153 ust. 2 i 3 PWP).

Umowa licencyjna

Uprawniony z prawa ochronnego na znak towarowy może udzielić innemu podmiotowi upoważnienia do używania znaku. Upoważnienie to przyjmuje formę umowy licencyjnej (art. 163 ust. 1 PWP). Uwaga taka zawierana jest w formie pisemnej pod rygorem nieważności (art. 76 ust. 1 PWP).

Licencje na znak towarowy mogą przybierać różne formy w zakresie od indywidulanych potrzeb stron umowy licencyjnej (licencjodawcy i licencjobiorcy). Wśród najczęściej spotykanych rodzajów umów licencji na znak towarowy można wyróżnić:

1. Licencję wyłączną: W ramach tej licencji, licencjodawca udziela licencjobiorcy ekskluzywnego prawa do korzystania z znaku towarowego, wyłączając innych z tego prawa. Oznacza to, że licencjobiorca jest jedynym podmiotem uprawnionym do używania tego znaku w określonym zakresie.
2. Licencję niewyłączną: W przeciwieństwie do licencji wyłącznej, licencja niewyłączna pozwala licencjodawcy udzielić uprawnień (licencji) do korzystania z jego znaku towarowego kilku różnym licencjobiorcom jednocześnie.
3. Licencję z uprawnieniem do sublicencji: Licencja na sublicencję umożliwia licencjobiorcy przekazywanie praw do korzystania z znaku towarowego innym podmiotom, tzw. sublicencjobiorcom. Jest to zatem forma pośrednia między licencją wyłączną a niewyłączną.
4. Licencję terytorialną: Licencja terytorialna określa obszar geograficzny, na którym licencjobiorca ma prawo korzystać z znaku towarowego. Może to być określony kraj, region lub cały świat.
5. Licencję czasową: Licencja czasowa ustala okres, przez który licencjobiorca może korzystać z praw do znaku towarowego. Po upływie tego okresu, umowa przestaje obowiązywać, a licencjobiorca nie jest dalej uprawniony do korzystania ze znaku towarowego licencjodawcy.

Opłata licencyjna w umowie licencji znaku towarowego

Opłata licencyjna w umowie licencji znaku towarowego jest kluczowym elementem, który określa kwotę, jaką licencjobiorca zobowiązuje się zapłacić licencjodawcy za korzystanie z praw do znaku towarowego. Umowa licencji jest bowiem co do zasady umową odpłatną. Jej wysokość i warunki powinny być starannie ustalone i uwzględnione w umowie w sposób klarowny i precyzyjny, aby uniknąć ewentualnych nieporozumień i sporów między stronami.

Wysokość opłaty licencyjnej może być ustalona na kilka różnych sposobów, w zależności od preferencji i umowy między stronami. Może to być:

• Stała kwota: Licencjobiorca zobowiązuje się płacić określoną kwotę w regularnych okresach, na przykład co miesiąc, kwartał lub rok.
• Procent od obrotu: Opłata licencyjna może być uzależniona od obrotu lub przychodów osiąganych przez licencjobiorcę w wyniku korzystania z zastrzeżonego znaku towarowego. W takim przypadku, opłata licencyjna jest często określana jako procent od sprzedaży lub przychodów.
• Stała kwota plus procent od obrotu: Często stosuje się kombinację obu powyższych metod, gdzie licencjobiorca płaci stałą kwotę opłaty licencyjnej, a dodatkowo określony procent od osiąganych przychodów.

Umowa licencyjna może określać również częstotliwość płatności opłaty licencyjnej. Może to być płatność jednorazowa, płatność okresowa (na przykład miesięczna, kwartalna, roczna) lub płatność zależna od określonych warunków lub wydarzeń (np. od osiągnięcia określonego poziomu sprzedaży).

Opłata licencyjna

Opłata licencyjna w umowie licencji znaku towarowego jest ściśle powiązana z wartością samego znaku towarowego. Wartość znaku towarowego może być trudna do określenia, ale obejmuje wiele czynników, które wpływają na jego znaczenie i atrakcyjność dla potencjalnych licencjobiorców.

Wartość znaku towarowego a opłata licencyjna

W procesie wyceny znaku towarowego, w tym także wyceny opłaty licencyjnej za korzystanie z tegoż znaku należy wziąć pod uwagę następujące kwestie:

1. Rozpoznawalność i renoma: Znak towarowy o silnej rozpoznawalności i renomie na rynku będzie miał większą wartość i może uzasadniać wyższą opłatę licencyjną. Jeśli marka cieszy się dużym uznaniem wśród konsumentów i jest dobrze znana, licencjobiorca będzie mógł skorzystać z tego kapitału marki, co może przełożyć się na większe przychody i zyski, ale w momencie zawierania umowy licencyjnej pociągnie za sobą wyższą opłatę.
2. Unikalność i odróżnialność: Znak towarowy, który jest unikalny i łatwo rozróżnialny od innych na rynku, ma większą wartość dla licencjobiorcy. Jeśli znak towarowy jest wyjątkowy i wyróżnia się spośród konkurencji, może przyciągać uwagę klientów i budować lojalność wobec marki, co z kolei może wpłynąć na możliwość osiągania wyższych przychodów.
3. Potencjał rynkowy: Wartość znaku towarowego może być również określana przez jego potencjał na rynku. Jeśli znak towarowy ma duży potencjał rozwoju i ekspansji na nowe rynki lub segmenty rynkowe, licencjobiorca może być gotowy zapłacić wyższą opłatę licencyjną za prawo do jego wykorzystania.
4. Reputacja i historia: Jeśli znak towarowy ma solidną reputację i udokumentowaną historię sukcesu na rynku, licencjobiorca może być skłonny zapłacić wyższą opłatę licencyjną za korzystanie z tego znaku. Reputacja marki może przyciągać klientów i zwiększać zaufanie do produktów lub usług oferowanych przez licencjobiorcę.
5. Warunki rynkowe i konkurencja na rynku: Ostatecznie, wysokość opłaty licencyjnej może być również determinowana przez warunki rynkowe i konkurencję. Jeśli na rynku istnieje duża konkurencja o prawa do korzystania z danego znaku towarowego, licencjobiorca może być zmuszony zapłacić wyższą opłatę, aby przekonać licencjodawcę do udzielenia mu licencji.

Podsumowując, opłata licencyjna w umowie licencji znaku towarowego jest zwykle odzwierciedleniem wartości samego znaku towarowego oraz jego potencjału na rynku. Im wyższa wartość znaku towarowego, tym większa może być opłata licencyjna, ponieważ licencjobiorca może spodziewać się większych korzyści z jego wykorzystania.

Metody wyceny znaku towarowego

Wycena znaku towarowego jest kluczowym elementem procesu decyzyjnego w przedmiocie aranżowania i zawierania umowy licencji na znak towarowy. Obecnie istnieje wiele metod wyceny, które biegły rzeczoznawca może zastosować, aby ustalić wartość opłaty licencyjnej znaku towarowego.

Najpopularniejszymi metodami wyceny znaku towarowego są:

1. Metody dochodowe: Metody dochodowe koncentrują się na przyszłych przepływach pieniężnych generowanych przez znak towarowy.
2. Metody kosztowe: Metody kosztowe zakładają, że wartość znaku towarowego jest równa kosztowi zastąpienia go nowym znakiem towarowym o podobnych parametrach i funkcjonalności. Biegły rzeczoznawca uwzględnia koszty związane z opracowaniem, promocją i budowaniem reputacji znaku towarowego oraz odzwierciedla je w wartości wyceny. Metoda ta może być przydatna, gdy znak towarowy nie generuje jeszcze znaczących dochodów, ale posiada potencjał wzrostu.
3. Metody porównawcze: Metody porównawcze polegają a porównaniu znaku towarowego z podobnymi znakami towarowymi, które zostały sprzedane lub licencjonowane w przeszłości. Biegły rzeczoznawca analizuje podobne transakcje oraz warunki umów licencyjnych, aby ustalić wartość porównawczą dla badanego znaku towarowego. Metoda ta jest szczególnie przydatna, gdy istnieje wystarczająco dużo danych dotyczących transakcji z rynku.

Rola rzeczoznawcy w procesie wyceny

Biegły rzeczoznawca odgrywa kluczową rolę w procesie wyceny wartości opłaty licencyjnej znaku towarowego. Specjalistyczna wiedza z zakresu ekonomii, finansów oraz rachunkowości umożliwia rzetelną wyceną wartości znaku towarowego, która gwarantuje obu stronom umowy licencyjnej uczciwość warunków finansowych w niej zawartych. Ponadto, jego niezależność oraz obiektywizm są kluczowe w zapewnieniu uczciwych warunków dla obu stron umowy licencyjnej.

Korzyści z licencji

Licencja na znak towarowy może mieć znaczący wpływ na biznes zarówno licencjodawcy, jak i licencjobiorcy. Dla licencjodawcy, udzielenie licencji na znak towarowy może stanowić dodatkowe źródło dochodu, zwłaszcza w przypadku, gdy nie ma możliwości samodzielnego wykorzystania znaku towarowego na wszystkich interesujących go rynkach czy w przypadku, gdy chce skoncentrować się na innych aspektach działalności. Ponadto, licencja na znak towarowy może przyczynić się do promocji marki licencjodawcy i zwiększenia jej rozpoznawalności.

Dla licencjobiorcy, uzyskanie licencji na znak towarowy może stanowić szansę na korzystanie z uznanej marki bez konieczności inwestowania w jej budowę od podstaw. Może to przyspieszyć wejście na rynek oraz zwiększyć wiarygodność i zaufanie konsumentów. Jednakże, w przypadku nieprawidłowego wykorzystania znaku towarowego przez licencjobiorcę, może dojść do naruszenia umowy i poniesienia konsekwencji prawnych.

Podsumowanie

Znaki towarowe odgrywają kluczową rolę w ochronie własności intelektualnej i budowaniu marki przedsiębiorstwa. Umowa licencji znaku towarowego stanowi istotny instrument w zarządzaniu przez uprawnionego przysługującym mu prawem ochronnym. Dzięki umowie licencji możliwe jest dalsze eksploatowanie znaku towarowego, co może mieć wymierne korzyści dla obu stron umowy. Sama opłata licencyjna umowie licencji znaku towarowego jest istotnym elementem, który ma wpływ zarówno na licencjodawcę, jak i licencjobiorcę. Jej wysokość i warunki powinny być starannie ustalone i uwzględnione w umowie w sposób klarowny i precyzyjny, aby uniknąć ewentualnych nieporozumień i sporów między stronami. Dlatego też zaleca się, aby dokonanie wyceny znaku towarowego oraz opłaty licencyjnej powierzyć profesjonaliście. Wycena wartości opłaty licencyjnej znaku towarowego jest procesem kompleksowym, który wymaga specjalistycznej wiedzy oraz doświadczenia. Rola biegłego rzeczoznawcy w tym procesie jest niezwykle istotna, ponieważ to on odpowiada za dokładną analizę wartości znaku towarowego oraz ustalenie odpowiedniej opłaty licencyjnej, która będzie korzystna dla obu stron umowy. Dzięki właściwej wycenie, firmy mogą wykorzystać potencjał swoich znaków towarowych w sposób efektywny i zyskowny.