Test na utratę wartości aktywów wg MSR 36 – co musisz wiedzieć?

Utrata wartości aktywów to sytuacja, w której wartość księgowa składnika majątku przewyższa jego wartość odzyskiwalną, czyli tę, którą jednostka może uzyskać z jego dalszego użytkowania lub sprzedaży. W praktyce oznacza to, że dany składnik aktywów nie przyniesie całości przewidywanych korzyści ekonomicznych, a więc istnieje duże prawdopodobieństwo, że należy dokonać odpisu aktualizującego.

Temat ten nabiera szczególnego znaczenia dla przedsiębiorców sporządzających sprawozdania finansowe zgodnie z międzynarodowymi standardami sprawozdawczości finansowej oraz międzynarodowych standardów rachunkowości. MSR 36 „Utrata wartości aktywów” nakłada obowiązek regularnej oceny, czy nie występują przesłanki doprowadzającego wartość składnika aktywów poniżej jego wartości odzyskiwalnej. Brak odpowiedniego testu może prowadzić do przeszacowania wartości aktywów, zniekształcenia wyniku finansowego i naruszenia zasad rzetelności sprawozdania.

Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie zasad, według których przebiega przeprowadzenie testu na utratę wartości zgodnie z MSR 36 – od identyfikacji przesłanek, przez ustalenie wartości, aż po ujęcie skutków księgowych w księgach rachunkowych rozpatrywanego obiektu. Wskazujemy również na rolę rzeczoznawców majątkowych, doradców finansowych i ekspertów wyceny, których wiedza jest nieoceniona przy sporządzaniu wyceny aktywów, w tym także nieruchomości inwestycyjnych wycenianych według wartości godziwej.

Spis treści

Czym jest Międzynarodowy Standard Rachunkowości 36?

Utrata wartości aktywów, to jeden z kluczowych standardów rachunkowości obowiązujących w ramach Międzynarodowych Standardów Rachunkowości. Jego podstawowym celem jest zapewnienie, aby aktywa wykazywane w sprawozdaniu finansowym nie były prezentowane w wartości wyższej niż ich możliwa do odzyskania wartość. W praktyce oznacza to konieczność okresowej weryfikacji, czy dane składniki majątku nie straciły na wartości, a jeśli tak – ujęcia tej utraty w ewidencji księgowej oraz sprawozdaniach finansowych.

Zgodnie z przepisami, MSR 36 ma zastosowanie do szerokiego zakresu aktywów, takich jak wartości niematerialne, np. znaki towarowe i licencje, rzeczowe aktywa trwałe, w tym maszyny czy budynki, a także do inwestycji w jednostki zależne, stowarzyszone i wspólne przedsięwzięcia. Co istotne, standard obejmuje również wartość firmy, czyli tzw. goodwill.

Nie wszystkie aktywa jednak podlegają MSR 36. Część z nich została wyłączona ze stosowania tego standardu, ponieważ objęta jest innymi regulacjami (przykładem są zapasy, które podlegają MSR 2).

Rzetelne stosowanie MSR 36 ma ogromne znaczenie dla przejrzystości i wiarygodności sprawozdań finansowych. Wpływa bezpośrednio na ocenę sytuacji finansowej i majątkowej firmy przez inwestorów, analityków, kredytodawców oraz inne zainteresowane strony.

Kiedy przeprowadza się test na utratę wartości?

Test na utratę wartości aktywów nie jest czynnością jednorazową, a obowiązkiem, który może pojawić się w różnych momentach cyklu życia przedsiębiorstwa. W określonych sytuacjach jednostka musi dokonać oceny, czy wartość bilansowa aktywów nie przewyższa ich wartości możliwej do odzyskania. Jeżeli tak się dzieje, konieczne jest przeprowadzenie testu na utratę wartości i ewentualne dokonanie stosownego odpisu aktualizującego.

Zasadniczo, test na utratę wartości należy przeprowadzać w dwóch przypadkach. Po pierwsze, obowiązek taki powstaje zawsze, gdy występują przesłanki wskazujące na możliwość utraty wartości aktywów. Przesłanki te mogą mieć charakter zarówno zewnętrzny, jak i wewnętrzny.

Drugim przypadkiem, w którym test na utratę wartości musi zostać przeprowadzony, jest sytuacja, w której jednostka posiada aktywa wymagające corocznego testowania niezależnie od występowania przesłanek. Dotyczy to przede wszystkim wartości firmy (goodwill) powstałej w wyniku połączenia jednostek gospodarczych oraz wartości niematerialnych o nieokreślonym okresie użytkowania. Tego rodzaju aktywa nie podlegają amortyzacji, dlatego ich wartość nie jest systematycznie obniżana w czasie – test na utratę wartości stanowi więc jedyny sposób, aby zweryfikować, czy nadal są wykazywane w wartości uzasadnionej ekonomicznie.

Porozmawiaj o wycenie spółki z doświadczonym ekspertem.

Michał Krzempek

ekspert rzeczoznawca majątkowy

m.krzempek@sipex.pl

+48 602 653 234

Skorzystaj z naszej wiedzy i porozmawiaj z doświadczonym specjalistą.

Zapytaj o wycenę przedsiębiorstwa

Ustalanie wartości odzyskiwalnej

Zgodnie z MSR 36, kluczowym krokiem w procesie testowania utraty wartości jest ustalenie wartości odzyskiwalnej danego składnika aktywów lub ośrodka wypracowującego środki pieniężne. Wartość odzyskiwalna definiowana jest jako wyższa z dwóch wielkości:

wartości godziwej pomniejszonej o koszty zbycia, oraz
wartości użytkowej.

Wartość godziwa pomniejszona o koszty zbycia (Fair Value Less Costs of Disposal)

Wartość godziwa to kwota, jaką jednostka mogłaby uzyskać ze sprzedaży aktywa w ramach transakcji przeprowadzonej na warunkach rynkowych między dobrze poinformowanymi, zainteresowanymi i niezależnymi stronami. Koszty zbycia obejmują wydatki bezpośrednio związane z transakcją, takie jak prowizje maklerskie, podatki od czynności cywilnoprawnych, koszty przeniesienia własności czy koszty likwidacji.

Wartość użytkowa (Value in Use)

Wartość użytkowa to bieżąca wartość przyszłych przepływów pieniężnych netto, które jednostka spodziewa się uzyskać z dalszego wykorzystywania aktywa oraz z jego ostatecznego zbycia. W praktyce oznacza to konieczność:

Oszacowania przyszłych przepływów pieniężnych: Muszą one wynikać z najbardziej aktualnych i realistycznych prognoz, bazujących na racjonalnych i udokumentowanych założeniach. Okres prognozy nie powinien przekraczać pięciu lat, chyba że da się uzasadnić dłuższy horyzont.
Zastosowania odpowiedniej stopy dyskontowej: Powinna ona odzwierciedlać bieżącą ocenę wartości pieniądza w czasie oraz ryzyk specyficznych dla danego aktywa, których nie uwzględniono w przepływach pieniężnych. Najczęściej stosuje się ważony średni koszt kapitału (WACC) lub inne rynkowe stopy zwrotu.

Rola profesjonalnych wycen

W przypadku bardziej złożonych aktywów – takich jak udziały w spółkach zależnych, stowarzyszonych lub jednostkach joint venture, a także wartości niematerialne (np. znak towarowy, know-how, goodwill) – prawidłowe oszacowanie wartości odzyskiwalnej często wymaga specjalistycznej wiedzy oraz zaawansowanych narzędzi analitycznych.

Z tego względu jednostki bardzo często korzystają z usług profesjonalnych rzeczoznawców majątkowych i analityków biznesowych, którzy wspierają proces wyceny zgodnie z wymaganiami MSR i najlepszymi praktykami rynkowymi. Eksperci ci pomagają w:

przygotowaniu rynkowych prognoz finansowych,
zastosowaniu odpowiednich metod wyceny (DCF, metoda porównawcza, mnożniki rynkowe),
określeniu stawki dyskontowej adekwatnej do ryzyk i branży,
ocenie wartości godziwej w przypadku braku aktywnego rynku.

Ich zaangażowanie jest szczególnie ważne, gdy wartość bilansowa aktywów jest znaczna, a ewentualna utrata wartości mogłaby istotnie wpłynąć na wynik finansowy i wiarygodność sprawozdania finansowego.

Co więcej, profesjonalna wycena stanowi również silne wsparcie dokumentacyjne dla audytorów, organów nadzoru oraz inwestorów – zwiększając transparentność i odporność raportu finansowego na zarzuty o nierzetelność.

Utrata wartości – jak ją rozpoznać i ująć w sprawozdaniu finansowym?

Zgodnie z MSR 36, jednostka ma obowiązek regularnie oceniać, czy istnieją przesłanki wskazujące na możliwość utraty wartości aktywów. Proces ten nie dotyczy wyłącznie końca roku obrotowego powinien być realizowany ciągle, w odpowiedzi na zmieniające się warunki wewnętrzne i zewnętrzne.

Utratę wartości należy rozpoznać, gdy zachodzą obiektywne przesłanki (ang. impairment indicators), które mogą sugerować, że wartość bilansowa aktywa przekracza jego wartość odzyskiwalną.

MSR 36 dzieli przesłanki na dwie główne grupy:

Wskaźniki zewnętrzne, takie jak:
- znaczny spadek rynkowej wartości aktywa,
- zmiany technologiczne, prawne lub rynkowe niekorzystnie wpływające na działalność,
- wzrost stóp procentowych (który obniża wartość użytkową),
- ogólne pogorszenie warunków gospodarczych.
Wskaźniki wewnętrzne, takie jak:
- fizyczne uszkodzenie lub zużycie aktywa,
- zmniejszenie jego przydatności operacyjnej,
- plany restrukturyzacyjne lub wycofanie aktywa z użycia,
- pogorszenie wyników finansowych związanych z aktywem lub jednostką generującą środki pieniężne.

Jeśli którakolwiek z przesłanek wystąpi, należy przeprowadzić test na utratę wartości, czyli porównać wartość bilansową z wartością odzyskiwalną. Jeżeli ta druga jest niższa – dochodzi do utraty wartości.

Przykład testu na utratę wartości udziałów w spółce z o.o.

Spółka A posiada udziały w swojej spółce zależnej – Spółce B, które zostały ujęte w księgach na istotną kwotę. W trakcie roku pojawiają się sygnały, które mogą świadczyć o tym, że wartość tych udziałów mogła się obniżyć. Przykładowo:

Spółka B notuje spadek przychodów i generuje straty operacyjne.
Zmieniły się warunki rynkowe – konkurencja wzrosła, a popyt na produkty spółki zmalał.
Doszło do zmiany strategii Grupy – planowane jest ograniczenie działalności spółki zależnej.

W związku z tym spółka A przeprowadza test na utratę wartości udziałów, zgodnie z MSR 36.

Najpierw identyfikuje przesłanki utraty wartości, a następnie przystępuje do oszacowania tzw. wartości odzyskiwalnej – czyli tego, ile realnie można odzyskać z inwestycji w udziały. W tym celu może zostać wykonana profesjonalna wycena, np. przez niezależnego rzeczoznawcę lub analityka biznesowego, z wykorzystaniem prognoz finansowych i modelu dyskontowania przepływów pieniężnych.

Jeśli okaże się, że wartość odzyskiwalna jest niższa niż wartość bilansowa, spółka A dokonuje odpisu aktualizującego, ujmując go jako koszt w rachunku zysków i strat oraz obniżając wartość inwestycji w bilansie.

Taki test to nie tylko obowiązek wynikający z przepisów, ale również narzędzie zapewniające rzetelność i transparentność sprawozdania finansowego. Pokazuje ono, że firma świadomie zarządza ryzykiem i uczciwie prezentuje sytuację majątkową, co jest szczególnie istotne z punktu widzenia inwestorów, audytorów czy instytucji finansujących.

Podsumowanie

Test na utratę wartości aktywów to kluczowy element rzetelnego sprawozdania finansowego. Pomaga właściwie ocenić, czy wartość aktywów nie została przeszacowana, co wpływa na wiarygodność raportów i decyzje biznesowe.

Regularne testowanie i prawidłowe ustalanie wartości odzyskiwalnej (wartość godziwa minus koszty zbycia lub wartość użytkowa) pozwala zachować transparentność i zgodność z MSR 36.

Potrzebujesz wsparcia w zakresie testów na utratę wartości aktywów? Skontaktuj się z naszym zespołem ekspertów i zadbaj o zgodność swoich wycen z MSR 36.

Klienci, którzy nam zaufali

marzec 2025

Kancelaria Sipex z najwyższą starannością i solidnością dokonała wycenę wartości spółki. Współpraca przebiegała efektywnie i życzliwie.

Wycena spółki z branży budowlanej