W grupie wartości niematerialnych i prawnych sprawozdania finansowego, znajduje się pozycja o nazwie „Wartość firmy”. Na wstępie należy wyjaśnić, co kryje się pod tym sformułowaniem. Dla potrzeb rachunkowości rozróżnia się mianowicie zarówno wartość firmy wewnętrzną, jak i nabytą po wcześniejszej wycenie oraz skonsolidowaną. W tym przypadku, chodzi o wartość nabytą tzn. taką, gdy dane przedsiębiorstwo lub zorganizowana część przedsiębiorstwa staje się przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym i w całości lub jedynie części, zostaje nabyta przez inne przedsiębiorstwo. W takiej sytuacji, nabytą i wycenioną wartość firmy odznacza w swoim bilansie spółka przejmująca.
Połączenie takie zostaje rozliczone metodą nabycia poprzez zsumowanie wartości godziwej aktywów spółki przejmowanej i wartości księgowej aktywów spółki przejmującej. Taki prosty zabieg bilansowy nie oddaje jednak w pełni gospodarczych możliwości przejmowanej spółki jako całości. W takim przypadku należy odwołać się do pojęcia ,,wartości firmy’’. Oznacza ono taką część wartości przedsiębiorstwa, która nie wynika bezpośrednio z wyceny jego aktywów netto i powstaje w sytuacji, gdy dla nabywcy jest ono więcej warte jako całość, niż jako poszczególne składniki. Dzieje się tak ze względu na wartości nieujawnione w bilansie spółki przejętej, takie jak pozycja na rynku, know-how, baza klientów, struktura organizacyjna itp. Wartość firmy umożliwia bilansowe odzwierciedlenie zakupu jednej firmy przez drugą, po cenie wyższej niż wartość księgowa. Jednocześnie pozwala na zrównoważenie aktywów i pasywów w bilansie spółki przejmującej.
Zgodnie z art. art. 33 ust. 4 uor nabyta wartość firmy stanowi różnicę między ceną nabycia aktywów netto przedsiębiorstwa oraz wartością godziwą tych aktywów. Wartość godziwą możemy określić stosując standardowe metody stosowane w wycenie spółek. Jeżeli tzw. cena przejęcia jest wyższa od wartości godziwej aktywów netto mamy do czynienia z nabytą dodatnią wartością firmy. W przeciwnym przypadku powstaje nabyta ujemna wartość firmy. Nie wpisuje się jej w księgach rachunkowych w wartościach niematerialnych i prawnych, lecz rozlicza odpowiednio jako przychód.
Wartość firmy nie wystąpi w przypadku, gdy cena nabycia pokrywa się z wartością rynkową przejmowanego podmiotu pomniejszoną o zobowiązania. Wówczas, suma bilansowa podmiotu, który dokonał przejęcia będzie prostym połączniem jego sumy bilansowej i przejętego przedsiębiorstwa. Dodatkowo, nastąpi usuniecie kapitału spółki przejętej z pasywów przy jednoczesnym wprowadzeniu zobowiązania z tytułu jej przejęcia.
Tytułem podsumowania należy stwierdzić, że prawidłowo wyliczona wartość firmy pozwala na realne odzwierciedlenie aktywów przedsiębiorstwa. Na wartość rynkową firmy składają się bowiem nie tylko elementy expressis verbis oznaczone w bilansie, lecz także czynniki miękkie, takie jak doświadczona kadra, renoma czy baza klientów, które w znacznym stopniu decydują o jej powodzeniu.
W przypadku zaistnienia wartości firmy, może podlegać ona amortyzacji. Trzeba jednak pamiętać, że dokonuje się jej metodą liniową, a odpisy amortyzacyjne odnosi w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. Rozpoczęcie amortyzacji można rozpocząć nie wcześniej niż z chwilą przyjęcia przedmiotu amortyzacji do używania, natomiast zakończenie powinno nastąpić w momencie zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych z wartością początkową.
Zgodnie z art. 44b ust. 10 uor, okres, w trakcie którego dokonujemy amortyzacji wartości firmy, powinien uwzględniać termin jej ekonomicznej użyteczności. W przypadku, gdy nie jest możliwe oszacowanie prawdopodobnego okresu ekonomicznej użyteczności, to wartość firmy może być odpisywana w koszty przez czas nie dłuższy niż pięć lat. Co ważne, dla celów podatkowych okres amortyzacji nie może być krótszy niż pięć lat.
Wartość firmy można określić korzystając z profesjonalnej wyceny przedsiębiorstwa
