Instytucja przygotowanej likwidacji (z ang. pre pack) umożliwia sprzedaż upadłego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, czy też znacznej części jego składników majątkowych – z wyłączeniem tych składników majątkowych, które są objęte zastawem rejestrowym[1], po uprzednim dokonaniu opisu i oszacowania (wyceny). Celem wprowadzenia jej do prawa upadłościowego jest umożliwienie przedsiębiorstwom znajdującym się w trudnej sytuacji finansowej wobec których zaistniały przesłanki niewypłacalności, przeprowadzenie sądowej restrukturyzacji, przy zachowaniu ciągłości działania. Zastosowanie trybu przygotowanej likwidacji (z ang. pre pack) umożliwia zachowanie miejsc pracy, wypracowanej dotychczas renomy, kontrahentów i udziału rynkowego. Konstrukcja ta pozwala także na przyspieszenie postępowania upadłościowego oraz redukuje zakres przyszłych obowiązków syndyka, przygotowanie likwidacji (z ang. pre pack) jeszcze przed ogłoszeniem upadłości.
Kluczowym elementem wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży przedsiębiorstwa dłużnika lub jego zorganizowanej części lub składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa, który jest dołączany do wniosku o ogłoszenie upadłości, jest opis i oszacowanie przedmiotu transakcji[2]. Podmiotem uprawnionym do zainicjowania procedury przygotowanej likwidacji (z ang. pre – pack) jest wyłącznie podmiot, który może wystąpić z wnioskiem, tj. dłużnik lub wierzyciel. Ustalenie wartości przedsiębiorstwa, zgodnie z obowiązującymi standardami wyceny, dokonywany jest przez biegłego sądowego ds. wyceny spółek. Najczęściej instytucja pre-pack stosowana jest w spółkach z o.o. Określenie wartości przedsiębiorstwa jest istotne zarówno dla kontrahentów jak i dla uczestników sądowego postępowania upadłościowego, zarówno w trybie zwykłej jak i przygotowanej likwidacji (pre – pack). W ramach postępowania Sąd upadłościowy bada, czy zaproponowana przez wnioskodawcę i uzgodniona z nabywcą cena aktywów nie jest niższa od kwoty możliwej do uzyskania w trybie zwykłej likwidacji. Jeżeli Sąd upadłościowy uzna, że uzyskana wartość aktywów przy zwykłej likwidacji pomniejszona o koszty postępowania likwidacyjnego, tj. koszty związane z objęciem, opisem i oszacowaniem majątku przez syndyka, koszty przygotowania do sprzedaży, koszt związane z transakcją sprzedaży, byłaby wyższa aniżeli wartość aktywów w trybie przyspieszonej likwidacji może oddalić wniosek o zatwierdzeniu warunków sprzedaży przedsiębiorstwa[3]. Należy jednakże wskazać, że Sąd upadłościowy uwzględniając ważny interes publiczny lub możliwość zachowania przedsiębiorstwa może dopuścić zawarcie transakcji na warunkach określonych we wniosku o zatwierdzenie warunków sprzedaży przedsiębiorstwa dłużnika lub jego zorganizowanej części lub składników majątkowych stanowiących znaczną część przedsiębiorstwa[4].
Ponadto Sąd w oparciu o opis i oszacowaną wartość przedsiębiorstwa podejmuje decyzję w sprawie przebiegu postępowanie upadłościowego. Opis i oszacowanie wartości przedsiębiorstwa następuje, jako obowiązkowy etap postępowania upadłościowego, przez biegłego sądowego według standardów branżowych. Biegły sądowy sporządzając opis i oszacowanie przedsiębiorstwa uwzględnia co najmniej: przedmiot działalności przedsiębiorstwa, nieruchomości wchodzące w jego skład, ich obszar oraz oznaczenie księgi wieczystej, inne środki trwałe, stwierdzone prawa a także obciążenia[5].
Nabywcą przedsiębiorstwa w przygotowanej likwidacji mogą być zarówno osoby trzecie jak i osoby bliskie dłużnikowi, tj. małżonek, krewny lub powinowaty w linii prostej, krewny lub powinowaty w linii bocznej do drugiego stopnia włącznie lub osoby pozostające z dłużnikiem w faktycznym związku, prowadzące z nim wspólne gospodarstwo domowe albo osoby przez niego przysposobione, a także spółkach, w których dłużnik jest członkiem zarządu, jedynym wspólnikiem lub akcjonariuszem, i spółkach, w których osoby wymienione powyżej są członkami zarządu lub jedynymi wspólnikami lub akcjonariuszami[6]. Należy wskazać, że w przypadku osób powiązanych sprzedaż składników aktywów przedsiębiorstwa może nastąpić wyłącznie pod warunkiem zaoferowania ceny sprzedaży nie niższej niż cena oszacowana na podstawie dowodu z opinii biegłego. Nabywając przedsiębiorstwo w tym trybie należy również przeanalizować podatkowe aspekty przygotowanej likwidacji (pre-pack).
| ZALETY | WADY |
| Maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa w kontekście interesów wierzycielskich | Możliwość wykorzystania procedury przygotowanej likwidacji jako instrumentu wrogiego przejęcia majątku upadłego |
| Przedsiębiorstwo kontynuuje działalność zachowując renomę, kontrahentów, rynek, pracowników, | Obowiązek sfinansowania transakcji jeszcze przed zawarciem umowy sprzedaży przedsiębiorstwa |
| Niższe koszty postępowania aniżeli w przypadku tradycyjnego postępowania upadłościowego | Brak instrumentów wsparcia finansowego transakcji, |
| Zaspokojenie wierzycieli następuje szybciej i w większym stopniu aniżeli w przypadku klasycznej upadłości | Brak prawa do zaskarżenia przez upadłego postanowienia rozstrzygającego wniosek o zawarcie warunków sprzedaży |
| Nabywca nie odpowiada za zobowiązania nabywanego przedsiębiorstwa |
Wartością przedsiębiorstwa nie jest suma poszczególnych jego aktywów. Oszacowania wartości przedsiębiorstwa należy dokonać zarówno z uwzględnieniem poszczególnych jego składników jak i elementów nieposiadających osobnej wartości, ale nieistniejących bez niego, tj. renoma, zaufanie, sieć odbiorców i kooperantów. Prawo upadłościowe nie określa co należy rozumieć pod pojęciem „wycena”. Odnosząc się do literatury przedmiotu oraz wykładni językowej należy wskazać, że przez wycenę należy rozumieć pomiar którego celem jest przyporządkowanie wartości pieniężnych obiektom lub zdarzeniom związanym z przedsiębiorstwem.
Wartość przedsiębiorstwa w procesie upadłościowym jest rozpatrywana w dwóch aspektach:
Jeżeli likwidacja masy upadłościowej następuje na zasadach ogólnych wówczas do oszacowania wartości przedsiębiorstwa najczęściej zastosowanie mają metody majątkowe do których należą: wycena według wartości księgowej, wycena według skorygowanej wartości aktywów netto, wycena według wartości odtworzeniowej, wycena według wartości likwidacyjnej. Ich zaletą jest względna prostota, łatwość interpretacji oraz porównywalność otrzymywanych wyników wycen. Wadą tych metod jest natomiast to, że wycena przedsiębiorstwa następuje z pominięciem efektywności wykorzystania jego składników majątkowych oraz potencjału.
W trybie likwidacji przygotowanej (z ang. pre – pack), której celem jest sprzedaż przedsiębiorstwa w całości określenie wartości przedsiębiorstwa następuje z zachowaniem zasady kontynuacji działalności[7]. W takiej sytuacji zastosowanie będą miały te metody wyceny które uwzględniają zdolność przedsiębiorstwa do generowania określonych korzyści dla właścicieli w postaci strumieni pieniężnych, zysków oraz dywidend. Najbardziej odpowiednimi metodami wyceny będą zatem metody dochodowe do których należą:
Metoda zdyskontowanych dywidend – ma ona zastosowanie wyłącznie do przedsiębiorstw wypłacających dywidendę (spółka akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością). Wartość kapitału własnego określana jest z uwzględnieniem wartości wypłacanej dywidendy, oraz osiąganych zysków kapitałowych. Na tej podstawie określany jest poziom przyszłej dywidendy oraz ceny akcji spółki[8].
Metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych (metoda DCF – Discounted Cash Flow) – ma zastosowanie bez względu na forę organizacyjno – prawną wycenianego przedsiębiorstwa. Uwzględnia ona realne nadwyżki osiągane przez przedsiębiorstwo wyrażane jako przepływy przynależne właścicielom[9] lub wszystkim stronom finansującym[10]. Jej zastosowanie pozwala na oszacowanie obecnej wartości ekonomicznej przedsiębiorstwa. Szczegółowy charakter tej metody, wartość przedsiębiorstwa jest określana z uwzględnieniem zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych czynników mających wpływ na przyszłe decyzje przedsiębiorstwa, pozwala na wykorzystanie uzyskanych wartości aktywów w podejmowaniu strategicznych decyzji, np. restrukturyzacji, sprzedaży przedsiębiorstwa, w tym likwidacji przygotowanej[11].
Metoda mnożnikowa – może być stosowana bez względu na formę organizacyjno prawną wycenianego przedsiębiorstwa. Warunkiem zastosowania tej metody jest posiadanie wiarygodnych informacji o wartościach rynkowych zbliżonych jednostek gospodarczych. Zaletą tej metody jest to, że poza czynnikami zewnętrznymi wyceniający uwzględnia również specyfikę danego podmiotu, np. strukturę organizacyjną, charakter świadczonych usług. Najczęściej stosowanymi w tej metodzie mnożnikami są wskaźniki ekonomiczno – finansowe takie jak: cena/zysk, cena/przychody, dywidenda/cena, cena/wartość księgowa. Dobór wskaźników ekonomiczno – finansowych jest zdeterminowany m. in.: celem dokonywanej wyceny, zakresem i charakterem wykorzystania osiągniętych rezultatów[12].
Więcej o metodach możesz przeczytać w naszym poście na temat metod wyceny przedsiębiorstwa.
[1] Art. 56a pkt 2 ustawy – prawo upadłościowe
[2] Art. 56a pkt 3 ustawy – prawo upadłościowe
[3] Art. 56c ustawy – prawo upadłościowe
[4] Art. 56c ust. 1 ustawy – prawo upadłościowe
[5] Art. 319 ust. 1 i 2 ustawy – prawo upadłościowe
[6] Art. 128 ust. 1 ustawy prawo upadłościowe
[7] Art. 29 ustawy o rachunkowości w powianiu z art. 56 a ustawy – prawo upadłościowe.
[8] D. Zarzecki (red.), Metody wyceny przedsiębiorstw, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2000, s. 111.
[9] Wartość przedsiębiorstwa = (zysk netto + amortyzacja – wydatki inwestycyjne – zwiększenie kapitału pracującego – spłata zadłużenia + zaciągnięcie nowych kredytów)
[10] Wartość przedsiębiorstwa = (przepływy pieniężne przynależne właścicielom + odsetki (1 – stopa podatkowa) + spłata zadłużenia – zaciągnięcie nowych kredytów + dywidendy uprzywilejowane)
[11] J. Nowak, D. Zarzecki, Perspektywa finansowa restrukturyzacji z elementami prognozowania upadłości przedsiębiorstw, Difin, Warszawa 2013, s. 94–99.
[12] A. Jaki, Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, Oficyna a Wolters Kluwer business, s. 106.
